گریس :

گریس ، روغنی با گرانروی بالا نیست بلکه معمولاً روغن سبکی ( با گرانروی کم ) است که برای غلیظ کردن آن و تولید یک ماده جامد نرم ، با مواد جامد مخلوط شده است . با اضافه نمودن مواد غلیظ کننده خواص جدیدی نیز برای کاربردهای خاص به روغن افزوده می شود . ممکن است ترکیبی از غلیظ کننده های مختلف برای رسیدن به یک خاصیت مورد نظر استفاده شود .

برای مثال بعضی از انواع گریس ها . " مولی " نامیده می شوند که دارای دی سولفید مولیبدنوم هستند . این گریسها اگر بدون استفاده بمانند روغن از ذرات جامد جدا خواهد شد .

خواص فیزیکی گیریس :

مهمترین خاصیت فیزیکی یک گریس درجه غلظت آن می باشد ( میزان سفتی یا نرمی آن ) . درجه غلظت گریس همانند گرانروی روغن با کاهش و یا افزایش دما تغییر می کند . درجه غلظت گریس با میزان نفوذ یک مخروط استاندارد در گریس تحت شرایطی کنترل شده و در دمائی معـین ( 25 درجـه سانتی گراد ) انـدازه گیـری مـی شود .

غلیظ کننده ها نیز در دماهای بالا ممکن است تجزیه یا اکسیده شوند .

روانکارهای جامد :

بسیاری از مواد جامد می توانند به عنوان روانکار مورد استفاده قرار گیرند . از انواع این گونه روانکارها می توان به دی سولفید مولیبدنوم ، گرافیت ، نایلون ، پلیمرها و بعضی از فلزات نام برد . همچنین در این گروه می توان از پارافین به عنوان یک روانکار جامد نام برد .

1.  گرافیت : گرافیت یکی از پرکاربردترین مواد در صنعت آسانسور می باشد . از گرافیت همچنین می توان به عـنوان یـک رسـانـا اسـتفاده کرد ، بنابراین برای استفاده در ذغال دینام ژنراتورها و موتورها بسیار مناسب می باشد . همچنین از گرافیت به صورت پودر می توان برای سطوح لغزنده فلزی استفاده نمود .

2.  دی سولفید مولیبدنوم : از این گریس که به نام " مولی " نیز معروف است . سالیان زیادی است که استفاده می شود و به علت شباهت ظاهری که با گرافیت دارد اغلب با گرافیت اشتباه گرفته می شود . این نوع گریس به صورت پودر یا با مایعی که به محض استفاده از آن تبخیر می شود موجود است . از این نوع گریس اغلب برای روانکاری قفل استفاده می شود . همچنین دی سولفید مولیبدنوم برای استفاده بین پلانجر بوبینی ترمز بسیار مناسب است . از مزایای این روانکار پایداری آن در دماهای بالا ( 450 درجه سانتی گراد است ) و هنگامی که تغییر ماهیت می دهد باز به روانکار خوب دیگری تبدیل می شود .

3.  پی . تی . اف . ای : " پلی تترا فلورو اتیلین " یکی دیگر از انواع معتبر و مورد استقبال قرار گرفته روانکارهای جامد است . اگرچه ممکن است شما تاکنون نامی از آن نشنیده باشید اما این نوع روانکار در بسیاری از محصولات مورد استفاده قرار می گیرد . این روانکار به صورت پودر سفید غیر سمی است و در صنایع غذائی مورد استفاده دارد . این روانکار به خوبی دی سولفید مولیبدنوم نیست ، اما از آنجائی که سفید رنگ است و از نظر شیمیائی پایدار می باشد انتخاب بسیار خوبی برای بسیاری از موارد ، از جمله قفل ها است . همانطور که قبلاً گفته شد ، این روانکارهای جامد ممکن است با روغن ها ، گریس ها و سایر مواد برای ایجاد خواص مورد نیاز مخلوط شوند . یک نوع روغن موتور وجود دارد که در آن از دی سولفید مولیبدنوم استفاده شده است .

افزودنِِی های روغن :

به تمامی روانکارها افزودنی های مختلفی برای بالا بردن و بهبود عملکرد و خواص افزوده می شود .

1.    بهبود دهنده شاخص گرانروی : این افزودنی میزان تغییر گرانروی را نسبت به دما کاهش می دهد. روغن های چند درجه دارای چنین افزودنی هائی هستند .

2.    زداینده ها : از این افزودنی برای کاهش رسوب در اطراف قطعات متحرک ، استفاده می شود .

3.    پراکنده ها : برای معلق نگاه داشتن آلودگی ها در داخل روغن و جلوگیری از جمع شدن آنها بر روی سطوح جدا کننده ها لغزش روی آن انجام می شود کاربرد دارند . این افزودنی همچنین باعث می شود تا بتوان آلودگیهای بزرگ را به راحتی فیلتر و تصفیه کرد .

4.    عاملهای ضد سائیدگی : این افزودنی ها برای کاهش اصطحکاک در مواردی که فشار بالاست کاربرد دارد .

5.    آنتی اکسیدان ها : این گونه افزودنی ها برای کاهش میل به ترکیب شیمیائی روغن با اکسیژن به کارگرفته می شود .

6.    کاهنده های زنگ و خوردگی : این افزودنی ها را برای خنثی کردن اسید هائی که در اثر استفاده دراز مدت از روغن تولید شده ، استفاده می شود .

7.    پیراینده های اصطحکاک : از این افزودنی ها برای بهبود خاصیت کاهندگی اصطحکاک روغن استفاده می شود .

8.    کند کننده های نقطه ریزش : این افزودنی ها باعث کاهش تشکیل کریستالهای مومی در دماهای پائین می شوند و به همین سبب دمای ریزش کاهش پیدا می کند .

9.    کاهنده های کف ( ضد کف ) : روغنی که دارای کف باشد روانکار بسیار ضعیفی است .

این افزودنی ها باعث از بین رفتن حباب های هوا شده و میزان کف موجود در روغن را کاهش می دهند. برای شرایط و نیازهای خاص ، افزودنی های دیگری نیز وجود دارند . ترکیب دقیق شیمیائی افزودنی ها برای تولید کنندگان آنها جزء رازهای تجاری محسوب می گردد . به طور معمول ، یک تولید کننده ، روانکار خود را با یک نام و نشان تجاری خاص عرضه می کند .

معمولاً بهتر است از روانکارهائی که کارخانه تولید کننده مشخص می کند استفاده شود . حتی اگر بهای آن از سایر روانکارهای موجود گرانتر باشد . از تولید کنندگانی که ادعا می کنند با دو یا سه نوع روانکار تمامی نیازهای روانکاری را پوشش می دهند برحذر باشید . استفاده از روغن و روانکار نامناسب می تواند عواقب بسیار جبران ناپذیری را در پی داشته باشد .

روغن ها :

روغن معدنی یکی از معمولترین روانکارها می باشد و به غیر از چند استثناء برای روانکاری اغلب آسانسورها و پله برقی ها به کار برده می شود .

از انواع دیگر روانکارها می توان به روغن های گیاهی ، سیلیکونی ، فسفات استر ، فلوروکربنها اشاره کرد . از روغنهای ذکر شده تنها نوع سیلیکونی کاربرد زیادی در صنعت آسانسور دارد . سایر روانکارها در موارد خاص کاربرد دارند و از آنها ممکن است تنها در شرایط خاصی استفاده شود .

خصوصیات روغن ها :

1.    گرانروی یکی از مهمترین خصوصیات یک روغن بوده و نیز یکی از معیارهای سنجش غلظت روغن است . هر چه این عدد بیشتر باشد نشان دهنده غلظت بیشتر روغن است . گرانروی یک روغن بر اساس زمانی که مقدار 60 میلی لیتر از آن در دمای تعیین شده از یک منفذ استاندارد عبور می کند برحسب ثانیه تعیین می گردد . واحدهای گرانروی Saybolt Second Universal ) SSU ) می باشند . از گرانروی مطلق و گرانروی کینماتیک نیز ممکن است استفاده شود . گرانروی کینماتیک با واحد سانتی استوک به صورت وسیعی در مهندسی و آزمایشگان به کار می رود و نشان دهنده استحکام برشی روغن است . در سیستم SAE ، درجه بندی روغن موتور به صورت حداکثر و حداقل گرانروی در یک دامنه تغییر دما تعیین می گردد . به طور مثال ، SAE 5W-20 دارای گرانروی بالاتری در دمای 200 درجه فارنهایت بوده و معمولاً به عنوان روانکار برای سیم بکسل ها به کار برده می شود . روغن های با گرانروی کمتر معمولاً به " روغنهای سبک " معروف هستند . هنگام استفاده از سیستم SSU برای نشان دادن میزان گرانروی حتماً باید دمائی که در آن اندازه گیری انجام شده ذکر شود . از آنجائی که گرانروی با دما تغییر می کند ، بی معنا خواهد بود اگر که گرانروی را بدون مشخص کردن دمای مربوطه استفاده کنیم .

2.    شاخص گرانروی ، بیانگر عددی تغییر در گرانروی متناسب با تغییرات دما می باشد . هرچه که مقدار این شاخص بیشتر باشد ، گرانروی به میزان کمتری با دما تغییر می کند . کمترین میزان شاخص گرانروی صفر و بالاترین میزان آن 100 می باشد . هنگامی که این شاخص پایه گذاری شد ، مقیاس طوری تعیین شده بود که 100 حداکثر مقدار شاخص قابل دسترسی بود . با این وجود بعضی از روغن های جدید ، به خصوص روغن های مصنوعی ممکن است دارای شاخص گرانروی بالای150 باشند .

3.    نقطه ریزش ، دمائی است که در آن روغن در شرایط از پیش تعیین شده ، جاری می شود .

4.    نقطه اشتغال ، دمائی است که در آن دما در حضور اکسیژن ، احتراق اتفاق می افتد .

5.    نقطه آنیلین ، معیار و مقیاسی است برای نمایش قابلیت حلالیت یک محصول نفتی .

روانکاری

روانکاری " مناسب " یکی از مهمترین قسمتهای هر برنامه نگهدای می باشد . کلمه کلیدی در اینجا کلمه مناسب است . یک روانکاری مناسب زمانی انجام می شود که موارد زیر در آن رعایت شود :

1. استفاده از روانکار مناسب

2. استفاده صحیح و به کار بردن مقدار مناسب روانکار

3. چک کردن و کنترل کردن در بازده های زمانی تعیین شده

اگر از روانکار نامناسب استفاده شود و یا به صورت نا صحیح از روانکار استفاده گردد ، نتایج اغلب ، بسیار نامطلوبتر از زمانی است که شما هیچگونه روانکاری انجام نداده باشید . هیچ نوع روانکار جادوئی وجود ندارد که تمامی نیازهای روانکاری را پوشش دهد و باعث صرفه جوئی های غیرمعمول نظیر افزایش عمر روانسازها و یا کاهش ضررهای ناشی از اصطحکاک گردد .

مانند همه محصولات دیگر ، افرادی که در کار فروش روانکار هستند ادعاهائی در مورد قابلیت های محصول خود مطرح می کنند که تاکنون توسط تست ها و آزمایشهای فنی تأئید نشده است .